αρχ. σελίδασυντακτική ομάδατρέχον τεύχοςπροηγ. τεύχηαναζήτησηοδηγίεςεπικοινωνίαenglish

 

τεύχος 28
(Άνοιξη 2016)

περιεχόμενα

περιλήψεις

βιογραφικά

περιλήψεις

 

Καίτη Ρωμανού: Η μουσική στην Κύπρο τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση: συγχώνευση πολιτισμών

 

Στο άρθρο αυτό περί της μουσικής στην Κύπρο κατά τις περιόδους της φραγκοκρατίας και της ενετοκρατίας (1191-1571), περιγράφεται η εξέλιξη των κοινωνικών συνθηκών του πολυεθνικού, πολυπολιτισμικού και πολύγλωσσου πληθυσμού. Επιχειρείται να αναδειχθεί πώς εκδηλώνεται στο μουσικό περιβάλλον του νησιού η σταδιακή αστικοποίηση των ελληνόφωνων, το κτίσιμο στενών δεσμών με την Βενετία και η επικράτηση των ιταλικών και ελληνικών ως κύριων γλωσσών. Δίδονται πληροφορίες για την αίγλη της βασιλικής δυναστείας των Λουζινιάν και το ενδιαφέρον τους για την καλλιέργεια της μουσικής, όπως μαρτυρείται από τα “κυπριακά” έργα του Guillaume de Machaut και από τον περίφημο κώδικα Turin J. II. 9. Περιγράφονται η μουσική της κυπριακής υπαίθρου και η εισαγωγή λαϊκών παραδόσεων στις πόλεις, όπως μαρτυρούνται κυρίως σε απομνημονεύματα περιηγητών. Δίδονται στοιχεία για την στενή σχέση των Κυπρίων με την Βενετία και το υποστηριζόμενο από αυτήν Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, για τις προσπάθειες μεταρρύθμισης της βυζαντινής σημειογραφίας από τον Ιερώνυμο, τον κύπριο φοιτητή του πανεπιστημίου και μαθητή του Gioseffo Zarlino στην Βενετία, και περιγράφεται η επιρροή της βενετικής προσέγγισης στην κυπριακή εκκλησιαστική μουσική. Εξηγούνται, τέλος, οι αιτίες του γκρεμίσματος του αστικού πολιτισμού με την οθωμανική κατάληψη του νησιού.

  

  

Βασίλειος Καλαγκιάς: Μορφή και τεχνική στις ανεξάρτητες σειρές παραλλαγών για πληκτροφόρο του Wolfgang Amadeus Mozart (μέρος Β΄)

 

Το αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι οι ανεξάρτητες σειρές παραλλαγών του Mozart. Πρόκειται για 16 έργα για σόλο πληκτροφόρο, δύο για πληκτροφόρο και βιολί και ένα για πληκτροφόρο – 4 χέρια. Μέσα από την μελέτη των έργων αυτών, επιχειρείται η εξαγωγή συμπερασμάτων για τις μορφές και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν από τον συνθέτη, αλλά και η γνωριμία με τον τρόπο που ο Mozart αυτοσχεδίαζε, δεδομένου ότι κάποια από αυτά τα έργα παρουσιάστηκαν σε δημόσιες εμφανίσεις του συνθέτη προτού καν καταγραφούν. Στο πρώτο μέρος, τα έργα εξετάζονται με χρονολογική σειρά, η εγκυρότητα της οποίας επικυρώνεται από την πιο πρόσφατη βιβλιογραφία. Για κάθε έργο, παρατίθενται αρχικά ορισμένες ιστορικές πληροφορίες και ακολουθεί η εξέταση της δομής και των σημαντικότερων στοιχείων των θεμάτων, καθώς και των τροποποιήσεων που επιφέρει ο Mozart σε κάθε μία παραλλαγή χωριστά αλλά και σε σχέση με τη συνολική διάρθρωση της εκάστοτε σειράς παραλλαγών. Στο δεύτερο μέρος επιχειρείται η εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορούν στη μορφή των θεμάτων, στους τύπους παραλλαγών στο υπό εξέταση ρεπερτόριο, στην διάταξη των παραλλαγών και στις τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συνθέτης. Τα συμπεράσματα αυτά τοποθετούνται στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη σημαντικά θεωρητικά συγγράμματα.

 

 

Αναστασία Γεωργάκη: Προς μια κατηγοριοποίηση του εικαστικού ήχου στην τέχνη του 20ού αιώνα: Από τη χρωματική ακολουθία στη διαδραστική οπτική μουσική

 

Το κείμενο ακολουθεί μια διεξοδική προσέγγιση της σχέσης της ζωγραφικής με τη μουσική ή, πιο ειδικά, της σχέσης του ήχου με την εικόνα στην τέχνη του 20ού αιώνα. Η σχέση αυτή μπορεί να ιδωθεί μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και με διαφορετικές διεπιστημονικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, ξεκινώντας από τον εικαστικό ήχο των αρχών του 20ού αιώνα, συνεχίζοντας στα χνάρια της εικαστικής ακολουθίας και του αφηρημένου φιλμ και φτάνοντας, μέχρι τις μέρες μας, στην οπτική μουσική και τη μετατροπή του ήχου σε εικόνα μέσα από τα νέα ψηφιακά συστήματα. Στο πλαίσιο του άρθρου, επιχειρείται μια ταξινόμηση αυτών των διεπιστημονικών προσεγγίσεων στη βάση του τριφυούς μοντέλου του Jerrold Levinson σχετικά με τις υβριδικές μορφές τέχνης. Επίσης, στο άρθρο αυτό συζητείται το κατά πόσον η εξέλιξη των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογικών μέσων έχει δράσει ως καταλύτης στη δημιουργία νέων υβριδικών εικαστικών-ηχητικών μορφών τέχνης.

  

  

Ευαγγελία Χαλδαιάκη: Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη στην οθωμανική μουσική: Ο ρόλος των μη μουσουλμάνων μουσικών στην ανάπτυξη και στη χρήση συστημάτων μουσικής καταγραφής

 

Σκοπός του κειμένου αυτού είναι να παρουσιάσει αλλά και να σχολιάσει την προφορικότητα και την εγγραμματοσύνη της οθωμανικής μουσικής. Η προφορικότητα είναι μια ιδιότητα που συνοδεύει την οθωμανική μουσική από τη γένεσή της, δηλαδή από το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, όταν και εντοπίζουμε τα πρώτα δείγματά της. Η εγγραμματοσύνη, δε, είναι μια ιδιότητα που εμφανίζεται έναν αιώνα μετά τα πρώτη ίχνη της οθωμανικής μουσικής, δηλαδή τον 17ο αιώνα. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει τις περιπτώσεις καταγραφής οθωμανικής μουσικής από τέσσερεις μη μουσουλμάνους μουσικούς: τον Wojciech Bobowski, τον Δημήτριο Καντεμίρ, τον Hampartzum Limoncuyan και τον Πέτρο Πελοποννήσιο. Αυτοί ήταν μουσικοί, υπήκοοι που έζησαν σε ή προέρχονταν από περιοχές εκτός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είχαν έρθει δηλαδή σε επαφή με άλλους μουσικούς πολιτισμούς ή ήταν φορείς άλλων μουσικών παραδόσεων, ενστερνίζονταν την έννοια της εγγραμματοσύνης στη μουσική και επιθυμούσαν να την εφαρμόσουν και στην οθωμανική μουσική. Στο κείμενο αναδεικνύεται η σημαντικότητα αυτών των καταγραφών για την ιστορία της οθωμανικής μουσικής και εξάγονται συμπεράσματα σχετικά με τα κίνητρα του κάθε μουσικού αλλά και με την κοινή ιδέα τους να εισάγουν μια έννοια άγνωστη στους Οθωμανούς: την έννοια της μουσικής καταγραφής.

  

  

Ειρήνη Νικολάου: Αι αρμονίαι των προγενεστέρων στο έργο Περί μουσικής του Αριστείδη Κοϊντιλιανού

 

Ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός είναι ο συγγραφέας του έργου Περί μουσικής. Η χρονολόγηση του έργου του δεν μπορεί να γίνει με ακρίβεια. Ωστόσο, η δράση του τοποθετείται μεταξύ του πρώτου και του τέταρτου αιώνα μ.Χ. στο πλαίσιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το γεγονός ότι δεν μπορούμε να χρονολογήσουμε με ακρίβεια το έργο επηρεάζει ελάχιστα την αξία της πραγματείας του. Αυτό συμβαίνει γιατί ο Κοϊντιλιανός χειρίζεται τα θέματα για τη μουσική θεωρία και παιδεία όπως και παλαιότεροι φιλόσοφοι και συγγραφείς (π.χ. οι Δάμων, Πλάτων, Αριστοτέλης, Αριστόξενος και Ψευδο-Πλούταρχος), παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες και για θέματα που ανήκουν σε εκείνες τις χρονικές περιόδους και δεν είχαν επαρκώς αναλυθεί.

Σε αυτό το άρθρο εξετάζονται τέσσερα χωρία από το πρώτο βιβλίο του έργου Περί μουσικής, όπου παρουσιάζονται αρμονίες με την μορφή κλιμάκων που ανήκουν σε προγενέστερες του Κοϊντιλιανού εποχές. Αν και τα χωρία αυτά κατατάσσονται στη θεματική του τεχνικού μέρους της μουσικής, ωστόσο παρουσιάζουν ενδιαφέρον είτε για θέματα που αφορούν τη μελωδία και το «ήθος», είτε γιατί αποτελούν μοναδικές μαρτυρίες για ζητήματα σχετικά με την αρχαία ελληνική μουσική σημειογραφία.

  

  

Alain Gedovius – Γιώργος Λεωτσάκος: Δημητρίου Λεβίδη: Σταχυολογήματα από το Le Journal de ma Vie [Το ημερολόγιο της ζωής μου] (μέρος Α΄)

 

Στο παρόν κείμενο παρατίθενται εκτενή αποσπάσματα από το εξαιρετικά ενδιαφέρον τρίτομο χειρόγραφο ημερολόγιο του Δημητρίου Λεβίδη υπό τον τίτλο Le Journal de ma Vie [Το ημερολόγιο της ζωής μου]. Το πρωτότυπο αξιοποιείται χάρη στη θαυμαστή ευρύτατη περίληψη του Αlain Gedovius, δικαιοδόχου (κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων των έργων) του Δημητρίου Λεβίδη, εκ του γάμου της κόρης του συνθέτη, Marie-France, με τον πατέρα του. Ο Αlain Gedovius φύλαξε τα αρχεία, τις παρτιτούρες, χειρόγραφες ή τυπωμένες, τις φωτογραφίες καθώς και τα Απομνημονεύματα του Λεβίδη σχεδόν για 30 χρόνια και στη συνέχεια παρέδωσε το σύνολο του αρχείου του στο Τμήμα Μουσικής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας [Département de la Musique της Bibliothèque Nationale de France]. Ο εκτενής πρόλογος και ο σχολιασμός του κειμένου είναι του συγγραφέα-μουσικοκριτικού Γιώργου Λεωτσάκου, ο οποίος με το γλαφυρό του ύφος προχωρά σε έναν πρώτο απολογισμό του νέου σημαντικότατου τούτου ευρήματος, προσφέροντας ευρύ αριθμό πληροφοριών για τη μεταθανάτια τύχη του έργου του συνθέτη.

  

 

 
© 2002-2021 Περιοδικό Πολυφωνία