|
περιλήψεις
Παύλος
Κάβουρας:
Η έντεχνη
δυτική μουσική στην περίοδο της
κρίσης: Μια διεπιστημονική μελέτη
του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού
και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
Στο
κείμενο αυτό παρουσιάζεται το
ερευνητικό έργο «Η έντεχνη δυτική
μουσική στην περίοδο της κρίσης: μία
διεπιστημονική μελέτη του σύγχρονου
ελληνικού πολιτισμού και της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», το οποίο
αφορά στην ιστορική περίοδο 2008 έως
σήμερα, που θεωρείται σχηματικά η
περίοδος της οικονομικής, κοινωνικής
και πολιτισμικής κρίσης στην Ελλάδα.
Το έργο είναι αλληλένδετο με μια
μεθοδολογική καινοτομία στο χώρο των
μουσικών σπουδών: τη σύνδεση της
ιστορικής μουσικολογίας με την
εθνομουσικολογία. Εξετάζεται η
δυναμική του σύγχρονου ελληνικού
πολιτισμού ως μία ενοποιητική ή
διαφοροποιητική πραγματικότητα σε
σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το
ζήτημα αυτό διερευνάται στο πλαίσιο
της έκφρασης και της πρόσληψης της
έντεχνης δυτικής μουσικής στην
σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Ακολουθεί η εννοιολόγηση των βασικών
όρων του έργου (κρίση, ευρωπαϊκή
ολοκλήρωση και έντεχνη δυτική
μουσική) και η παρουσίαση της
μεθοδολογίας μέσα από την κριτική
επισκόπηση των μουσικών σπουδών και
της μουσικολογίας, την ανάδειξη της
σχέσης μεταξύ εθνομουσικολογίας και
ιστορικής μουσικολογίας και τη χρήση
ενός νέου επιστημονικού σχήματος που
συνδυάζει τη μουσική εθνογραφία και
τη μουσική ιστοριογραφία σε μια
ερμηνευτική ανθρωπολογική προοπτική.
Το κείμενο ολοκληρώνεται με μία
σύντομη αλλά περιεκτική περιγραφή
του συνολικού σχεδιασμού της έρευνας
ως προς τους τρεις βασικούς άξονες, «παιδεία
και εκπαίδευση», «μουσικά σύνολα και
πολιτιστικοί οργανισμοί», και «φεστιβάλ»,
και του εννοιολογικού περιγράμματος
της ειδικής μεθοδολογίας που
υιοθετήθηκε στην έρευνα και τη
συγγραφή των αποτελεσμάτων του έργου,
με αναφορά στις έννοιες «δίκτυα», «πρακτική»,
«επιτέλεση», «habitus», «γεγονός /
συμβάν» και στη νέα θεωρία περί
θεσμών. Ακολουθεί μία συστηματική
παρουσίαση όλων των κειμένων του
τεύχους, με γνώμονα την ιδιαίτερη
συμβολή τους και τις επιστημονικές
συγκλίσεις και αποκλίσεις τους ως
προς την κοινή μεθοδολογία του έργου.
Jim Samson:
Μουσική σε κρίση: Θεμελιώδεις όροι και
έννοιες
Το
άρθρο αποτελεί συμβολή στις
θεωρητικές διαστάσεις του
ερευνητικού έργου για την έντεχνη
δυτική μουσική, με αναφορές στην
εφαρμογή τους σε συγκεκριμένες πτυχές
της έρευνας. Συγκεκριμένα,
επικεντρώνεται στις έννοιες «πρακτική»
(κατά τον Pierre Bourdieu, με έμφαση στην
διαλεκτική σχέση μεταξύ καινοτομίας
και αδράνειας, και κατά τον Alasdair MacIntyre,
με αναφορά στο «ήθος» της πρακτικής), «γεγονός
/ συμβάν» (κατά τον Alain Badiou), αλλά και
στη νέα θεωρία περί
θεσμών (κατά τους Walter W. Powell και
Paul J. DiMaggio). Πέραν των αναφορών στην
εφαρμογή του εν λόγω θεωρητικού
πλαισίου στην περίπτωση της Ελλάδας, ο συγγραφέας παρουσιάζει
αντίστοιχα παραδείγματα από τη δική
του έρευνα στην ευρύτερη περιοχή των
Βαλκανίων (Αλβανία, Κοσσυφοπέδιο,
Σερβική Δημοκρατία, Βοσνία, Πρώην
Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της
Μακεδονίας) και στην Κύπρο.
Rachel Beckles Willson:
Ένα ρευστό πρόγραμμα: Ανιχνεύοντας
γραμμές, ετερογένειες και
αλληλεπιδράσεις
Το
άρθρο παρουσιάζει ένα διεπιστημονικό
θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο,
το οποίο η συγγραφέας προτείνει για τη
μελέτη της έντεχνης δυτικής μουσικής
με όρους που συνδυάζουν την ιστορική
μουσικολογία με ανθρωπολογικές
προσεγγίσεις. Ειδικότερα, τα μοντέλα «σχεσιακής
σκέψης», οι «συρροές γραμμών» (κατά
τον Tim Ingold) και οι «ετερογενείς»
πρακτικές που αντιμετωπίζονται ως «αλληλεπιδράσεις»
διαφόρων παραγόντων (κατά την Doreen Massey)
συνδιαμορφώνουν ένα νοησιαρχικό
εννοιολογικό πεδίο, στο πλαίσιο του
οποίου η συγγραφέας επιχειρεί μία
διττή, εθνογραφική και ιστοριογραφική,
προσέγγιση. Η Beckles Willson εξετάζει τους
τρόπους με τους οποίους αυτές οι
πτυχές μπορούν να εφαρμοστούν στους
κύριους ερευνητικούς άξονες του
ερευνητικού έργου (την εκπαίδευση,
τους πολιτιστικούς οργανισμούς και τα
μουσικά σύνολα, καθώς και τα φεστιβάλ),
χρησιμοποιώντας παραδείγματα από τη
δική της έρευνα σε μία διαφορετική
περιοχή, την Παλαιστίνη.
Αναστάσιος
Χαψούλας: Έντεχνη δυτική μουσική και
ελληνική μουσική εκπαίδευση: Κρίση
και προοπτικές
Το
κείμενο αποτελεί μία κριτική
επισκόπηση της μουσικής εκπαίδευσης
στην Ελλάδα, εκκινώντας από την
πρόσληψη της ελληνικής αρχαιότητας
στην Ευρώπη και συνεχίζοντας με την
εισαγωγή και την πορεία της έντεχνης
δυτικής μουσικής στη σύγχρονη Ελλάδα.
Παρουσιάζονται τα προβλήματα της
θεσμοθετημένης μουσικής εκπαίδευσης
που οφείλονται στην ανεπάρκεια των
πολιτικών και πολιτειακών πρακτικών
εν γένει στους χώρους της παιδείας και
του πολιτισμού και ειδικότερα στα
γενικά σχολεία σε αντιδιαστολή προς
τα πρότυπα πειραματικά σχολεία, στα
μουσικά σχολεία, στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, καθώς
και στα ωδεία. Στο άρθρο αναφέρονται
αναλυτικά τα προβλήματα που
προηγούνται της κρίσης και τα οποία
επιδεινώνονται με αυτήν, και
αναδεικνύονται ζητήματα τα οποία
πρωτοεμφανίζονται με την κρίση.
Ακολούθως, τίθεται το ερώτημα περί
μουσικής παιδείας και συνδυάζεται με
μια συστηματική προσπάθεια για την
ανίχνευση και την ανάδειξη του κοινού
που μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι
μυημένο στην «κλασική» μουσική. Το
κείμενο ολοκληρώνεται με την
επισήμανση του συγγραφέα για την
αναγκαιότητα αναβάθμισης της
μουσικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τις
διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα της
διερεύνησης του θέματος «παιδεία και
εκπαίδευση» στην Ελλάδα της κρίσης.
Νίκος
Πουλάκης: Θεσμοί
σε κρίση; Μουσικά σύνολα και
πολιτιστικοί οργανισμοί στην Ελλάδα του 21ου
αιώνα
Το
άρθρο πραγματεύεται ζητήματα
πολιτικής οικονομίας της έντεχνης
δυτικής μουσικής στην Ελλάδα της
κοινωνικής, πολιτισμικής και
οικονομικής κρίσης (2008-2014), μέσα από τη
διερεύνηση και την κριτική προσέγγιση
συγκεκριμένων επιτελεστικών και
διαχειριστικών μουσικών και
πολιτιστικών φορέων και, ειδικότερα,
των μουσικών συνόλων και των
πολιτιστικών οργανισμών της περιόδου
αναφοράς. Συγκεκριμένα, εξετάζεται η
ελληνική πολιτιστική πολιτική της
τελευταίας τριακονταετίας και η
σύνδεσή της με την αντίστοιχη
ευρωπαϊκή και, ειδικότερα, ο ρόλος της
έντεχνης δυτικής μουσικής στο πλαίσιο
αυτό. Στη συνέχεια, μελετάται η κρίση
των μουσικών θεσμών ως «γεγονός», το
οποίο οδηγεί σε μετασχηματισμούς του
πολιτισμικού, οικονομικού,
διαχειριστικού και καλλιτεχνικού habitus.
Παρουσιάζονται αναλυτικά οι
αμφίσημες πρακτικές και τα δίκτυα
προσώπων και φορέων από τον χώρο της
έντεχνης δυτικής μουσικής, όπως
αναδεικνύονται κατά τη διάρκεια της
κρίσης. Τέλος, ακολουθεί μία μελέτη
περίπτωσης που εστιάζει στο προφίλ
της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από το 2011
έως σήμερα, επιχειρώντας μία κριτική
ανάλυση λόγου στην κατασκευή και
επιτέλεση της δημόσιας παρουσίας της.
Κατερίνα
Λεβίδου: Επιβιώνοντας
στην κρίση: Θερινά φεστιβάλ έντεχνης
δυτικής μουσικής στη σύγχρονη Ελλάδα
Στο
πλαίσιο των δυσκολιών που επέφερε η
οικονομική και κοινωνικο-πολιτισμική
κρίση στην Ελλάδα, υπάρχει μία περιοχή
πολιτιστικής δραστηριότητας η οποία
δείχνει να ανθίσταται στο γενικότερο
–δυσμενές για τις τέχνες– κλίμα, μία
περιοχή η οποία όχι μόνο δεν
παρουσιάζει συρρίκνωση αλλά,
αντιθέτως, ανθεί. Πρόκειται για τα
πολιτιστικά φεστιβάλ και,
συγκεκριμένα, τα φεστιβάλ έντεχνης
δυτικής μουσικής. Η συγγραφέας
οριοθετεί αρχικά τον χώρο των
φεστιβάλ σύμφωνα με την ανθρωπολογική
θεώρηση των φεστιβάλ ως επιτελέσεων
πολιτισμού (culture performances) και στη
συνέχεια παρουσιάζει τη φεστιβαλική
δραστηριότητα που σχετίζεται με την
έντεχνη δυτική μουσική στη σύγχρονη
Ελλάδα, ειδικότερα κατά την περίοδο
της κρίσης. Το άρθρο εστιάζει, κυρίως,
σε θερινά φεστιβάλ που έχουν
αποκλειστικά συναυλιακή
δραστηριότητα. Ιδιαίτερη αναφορά
γίνεται στις μελέτες περίπτωσης των
φεστιβάλ Ναυπλίου, Κυκλάδων (στη Σύρο),
Mani-Sonnenlink (στον Πύργο
Δυτικής Μάνης) και Serenata Kriti (στην Κρήτη).
Διερευνάται η σχέση των φεστιβάλ με
την τοπική κοινωνία και η
αλληλεπίδραση του φεστιβαλικού με το
τοπικό habitus, παρουσιάζεται η
διασύνδεση της ιδιωτικής
πρωτοβουλίας και του δημόσιου
παράγοντα στη διαμόρφωση των δράσεων,
των πρακτικών και των στόχων των
φεστιβάλ, αναδεικνύεται ο ρόλος της
κουλτούρας του εθελοντισμού και
υπογραμμίζεται η συμβολή τους στον
τουρισμό. Τέλος, εξετάζεται ο
καταλυτικός ρόλος των καλλιτεχνικών
δικτύων στη διατήρηση του θεσμού των
θερινών φεστιβάλ έντεχνης δυτικής
μουσικής στην Ελλάδα.
Αλεξία
Καλλέργη-Πανοπούλου: Ιδιωτικά ωδεία
και μουσικά σχολεία στην Ελλάδα: Μια
συγκριτική μελέτη των βασικών φορέων
μουσικής εκπαίδευσης κατά την
περίοδο της οικονομικής κρίσης
Στο
κείμενο αυτό παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα της έρευνας που
πραγματοποίησε η συγγραφέας με
αντικείμενο την έντεχνη δυτική
μουσική στην Ελλάδα της κρίσης και με
σημείο εστίασης τον χώρο της
εκπαίδευσης. Η έρευνα περιορίζεται
στα ιδιωτικά ωδεία και στα μουσικά
σχολεία. Η μουσική εκπαιδευτική
πραγματικότητα καταγράφεται με τη
μεθοδολογία της επιτόπιας έρευνας και
με τη διεξαγωγή συνεντεύξεων με
μουσικούς και με εκπαιδευτικούς της
μουσικής όλων των βαθμίδων στον
ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα. Στο
κείμενο παρουσιάζονται οι
προβληματισμοί των εκπαιδευτικών και
των σπουδαστών, οι τρόποι διδασκαλίας,
οι καλλιτεχνικές επιπτώσεις της
οικονομικής κρίσης και το ενδιαφέρον
των σπουδαστών για την έντεχνη δυτική
μουσική. Το κείμενο κλείνει με έναν
απολογισμό των βασικών σημείων της
μελέτης και μία εναλλακτική πρόταση
διδασκαλίας της έντεχνης δυτικής
μουσικής, με βάση μία νέα πρακτική
διδασκαλίας, η οποία έχει βιωματικό
προσανατολισμό και μπορεί να
εκφραστεί μέσω των μουσικών
εργαστηρίων και των μουσικών συνόλων.
Εύα
Φουρλάνου: Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών:
Μια γέφυρα ανάμεσα στην τέχνη και την
εκπαίδευση
Στο
κείμενο αυτό εξετάζεται η συμβολή του
Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στην ανάπτυξη
δυτικής αστικής παιδείας στην Ελλάδα
με κύριο όχημα την έντεχνη δυτική
μουσική. Η συγγραφέας διερευνά τις
κοινωνικές και ιστορικές όψεις της
σύνδεσης του συγκεκριμένου
πολιτιστικού και καλλιτεχνικού
θεσμού με την ελληνική πραγματικότητα,
καθώς και το συνολικό πλαίσιο ύπαρξης
και λειτουργίας του θεσμού σε σχέση με
τις ιδεολογικές και πρακτικές του
διαστάσεις, όπως λ.χ. την προοπτική
ενός «πολιτισμικού εξευγενισμού» της
Ελλάδας κατά το δυτικό ευρωπαϊκό
πρότυπο. Η μελέτη στηρίζεται
μεθοδολογικά στα ερευνητικά εργαλεία
της εθνομουσικολογίας και της
ιστορικής μουσικολογίας, σε μία
ιστορική εθνογραφική προσέγγιση των
μουσικών θεσμών και των πολιτιστικών
οργανισμών. Συγκεκριμένα, οι
εκπαιδευτικές και παιδευτικές
πρακτικές του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών
αντιμετωπίζονται εθνογραφικά ως
κοινωνικές και πολιτισμικές
πρακτικές, ενώ ο ιστορικός
προσανατολισμός της εθνογραφίας
επιτρέπει την παρακολούθηση και
ανάδειξη της εξελικτικής πορείας των
στοιχείων που ερευνώνται από την
ίδρυση του οργανισμού έως σήμερα και
ειδικότερα κατά την περίοδο της
κρίσης.
Γιώργος
Μανουσέλης: Επί το «Ergon»: Μία
αποτύπωση των αλλαγών στην πολιτική
οικονομία της έντεχνης δυτικής
μουσικής μέσω του παραδείγματος του
Ergon Ensemble
Η
συρρίκνωση του οικονομικού και
διοικητικού άξονα των πολιτισμικών
θεσμών κατά τη διάρκεια της κρίσης δεν
σημαίνει απαραίτητα και μία
αντίστοιχη συρρίκνωση στον
πολιτιστικό-καλλιτεχνικό άξονα στο
πεδίο ειδικά της επιτέλεσης της
έντεχνης δυτικής μουσικής. Μία τέτοια
χαρακτηριστική περίπτωση που
διερευνάται στο κείμενο είναι το
μουσικό σύνολο Ergon Ensemble. Ο συγγραφέας
αποτυπώνει το έργο του συγκεκριμένου
μουσικού συνόλου και αναδεικνύει την
ιδιαιτερότητά του στην παρούσα
συγκυρία, η οποία συνδέεται με την
τάση για μία αναθεώρηση των
κατεστημένων αρχών των καλλιτεχνικών
και πολιτιστικών φορέων προς την
κατεύθυνση ενός νέου τύπου οργάνωσης
και διαχείρισης συλλογικοτήτων.
Χαρακτηριστικό τέτοιων
συλλογικοτήτων είναι ο σεβασμός στη
μουσική πραγματικότητα, τα βιώματα, το
habitus και το συμβολικό κεφάλαιο και,
τέλος, το προσωπικό καλλιτεχνικό και
πολιτισμικό ήθος των εμπλεκόμενων
μουσικών.
Διονύσης
Μαλλούχος: Ο χώρος της κλασικής
μουσικής στην Καλαμάτα στα χρόνια
της οικονομικής κρίσης
Στο
κείμενο αυτό επιχειρείται μία
παρουσίαση της εικόνας της κλασικής
μουσικής στην ευρύτερη περιοχή της
Καλαμάτας στα χρόνια της οικονομικής
κρίσης. Ως διευθυντής του Δημοτικού
Ωδείου Καλαμάτας από τον Αύγουστο του
2009, ο συγγραφέας προσπαθεί να
ανατρέψει ορισμένες παγιωμένες
απόψεις σχετικά με την κατάσταση στον
χώρο της κλασικής μουσικής στην
ελληνική επαρχία. Στο πρώτο μέρος
εξετάζεται η θέση της έντεχνης
δυτικής μουσικής στην Καλαμάτα, στην
ίδια την πόλη και την ευρύτερη περιοχή,
στις σχέσεις της πόλης με την Αθήνα,
καθώς και στις επαφές της Καλαμάτας με
το εξωτερικό και ειδικότερα την
Ευρώπη. Στο δεύτερο μέρος ανιχνεύεται
η επίδραση της οικονομικής κρίσης σε
παράγοντες της κλασικής μουσικής
σκηνής, όπως η εκπαίδευση, η
συναυλιακή δραστηριότητα και η
παρουσία των πάσης φύσεως
εμπλεκομένων προσώπων: των γονέων, των
σπουδαστών, των καλλιτεχνών, των
δασκάλων, των ακροατών και των
μουσικών.
Γεωργία Βάββα:
Η έντεχνη δυτική μουσική στην «κοινότητα»:
Η περίπτωση του Μουσικού Χωριού
Το
Μουσικό Χωριό ιδρύθηκε επίσημα το 2006
και από τότε λειτουργεί χωρίς
διακοπή κάθε χρόνο, κατά το δεύτερο
δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, στον
Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Ο συλλογικός
αυτός θεσμός φιλοξενεί ένα μεγάλο
εύρος μουσικών ειδών και ένα εξίσου
μεγάλο εύρος συμμετεχόντων στις
ποικίλες εκδηλώσεις που απαρτίζουν
το πρόγραμμά του. Η αδιαμφισβήτητη
δημοφιλία του οφείλεται, όπως
σημειώνει η συγγραφέας, στη δομική
διάκριση που κάνουν οι ίδιοι οι
διοργανωτές ανάμεσα στην έννοιες «φεστιβάλ»
και «κοινότητα», υποστηρίζοντας ότι
το Μουσικό Χωριό δεν είναι ένα
φεστιβάλ μουσικής αλλά μία μουσική
κοινότητα. Η συγγραφέας διερευνά την
έννοια της κοινότητας με εθνογραφικό
σημείο εστίασης το Μουσικό Χωριό,
εξετάζοντας τις κοινοτικές
αντιλήψεις και πρακτικές των
μουσικών ομάδων που εκφράζουν τη
θερινή του παρουσία, καθώς επίσης τη
σχέση του Μουσικού Χωριού με το
ιστορικό χωριό που το φιλοξενεί, τον
Άγιο Λαυρέντιο. Η συγγραφέας
υποστηρίζει ότι το στοιχείο της «κοινοτικής»
διαχείρισης της μουσικής, κατά το
πρότυπο του Μουσικού Χωριού,
αποτελεί μία δημιουργική και
αποτελεσματική αντίδραση στην κρίση.
|
