αρχ. σελίδασυντακτική ομάδατρέχον τεύχοςπροηγ. τεύχηαναζήτησηοδηγίεςεπικοινωνίαenglish

 

τεύχος 13
(Φθινόπωρο 2008)

περιεχόμενα

περιλήψεις

βιογραφικά

περιλήψεις

 

Αγγελική Σκανδάλη: Μουσικοθεατρικές δραστηριότητες της οικογένειας Μέρτικα στη Σμύρνη και την Αθήνα (τέλη 19ου αιώνα – αρχές 20ού)

 

Το κείμενο αυτό είναι μία εξιστόρηση που τοποθετεί την οικογένεια Μέρτικα στον ιστορικό τόπο και χρόνο της.

Ο Ζαχαρίας Μέρτικας υπήρξε ο πιο δημοφιλής Χορ-Χορ Αγάς στη θεατρική σκηνή της Σμύρνης έως τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αργότερα η επιτυχία τον ακολούθησε στους προσφυγικούς συνοικισμούς των πέριξ του Πειραιά φτωχικών θεατρικών σκηνών. Περισσότερο από δημοφιλής ηθοποιός υπήρξε επιτυχημένος θεατρώνης. Συνεισέφερε στο να δημιουργηθεί και να ανθήσει στην Σμύρνη μια ενδιαφέρουσα αισθητική θεατρικής επιθεώρησης, η οποία φαίνεται να ήταν πολύ διαφορετική από εκείνη που συναντάμε στην πρωτεύουσα.

Ένα παρακλάδι της οικογενείας των Μέρτικα που ήταν πιο κοντά στον δυτικοευρωπαϊκό κοσμοπολιτισμό ακολούθησε τη μόδα της εποχής και διέδωσε στη Σμύρνη την ευρωπαϊκή οπερέττα. Η λάμψη της έσβησε γρήγορα, όμως η φαντασμαγορία της έφτασε έως την Κωνσταντινούπολη και την Θεσσαλονίκη, σε μία από τις σπάνιες φορές που θεατρικός θίασος εκτός Αθηνών τόλμησε να αναλάβει το κόστος μιας περιοδείας εκτός έδρας.

Ο Δημήτρης Μέρτικας, ο τελευταίος της οικογενείας που έζησε και διέσωσε στοιχεία μικρασιατικής αισθητικής στην καλλιτεχνία του, έδρασε κατά τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 ακολουθώντας τις επιταγές της εποχής: αισθηματικά τραγούδια, μικρές επιθεωρήσεις σε απομακρυσμένα θεατράκια και βαριετέ είναι η κύρια προσφορά του. Η σμυρναϊκή αισθητική του διαφαίνεται στους ελάσσονες τόνους, τη διάχυτη μελαγχολία, τον θεματολογικό συντηρητισμό, τη λεπτότητα των αισθημάτων, την αποφυγή εξόφθαλμης συνθηματολογίας και πολιτικολογίας, την ουδέτερη και ισορροπημένη ενορχήστρωση – χαρακτηριστικά διακριτά στις παρτιτούρες που διασώζονται στο αρχείο του.

 

 

Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους εξέλιξη: Θεωρητικοί του 20ού αιώνος (Α΄)

 

Το έκτο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο σε έναν αριθμό σημαντικών θεωρητικών συμβολών του 20ού αιώνος που εξετάζουν τις μορφές σονάτας πρωτίστως από θεματική σκοπιά, διατηρώντας έτσι τα βασικά κριτήρια της θεωρίας του 19ου αιώνος για την σονάτα. Ο Hugo Riemann προσδίδει ιδεολογικές αποχρώσεις στην μορφή σονάτας, ενώ οι Hugo Leichtentritt και Percy Goetschius εξελίσσουν περαιτέρω τις “σχολικές μορφές σονάτας” του Prout. Παράλληλα, μια νέα τάση κάνει την εμφάνισή της σε ευάριθμες μουσικολογικές μελέτες των Wilhelm Fischer και Rudolf von Tobel, όπου η εξέταση συγκεκριμένων έργων των Haydn, Mozart και Beethoven αποφέρει μια λεπτομερέστερη περιγραφή και ερμηνεία των χαρακτηριστικών της σονάτας της κλασσικής περιόδου. Στην συνέχεια, δια της αντιπαραβολής πέντε αντιπροσωπευτικών βιβλίων των Arnold Schönberg, Wolfgang Stockmeier, Wallace Berry, Ellis Bonoff Kohs και Clemens Kühn, συνοψίζονται οι βασικές προδιαγραφές για τις μορφές σονάτας που παρέχουν τα πολυάριθμα εγχειρίδια μουσικής ανάλυσης και σύνθεσης από τα μέσα του 20ού αιώνος και έπειτα. Το παρόν κείμενο περιλαμβάνει επίσης μια σύντομη αναφορά στον Erwin Ratz, καθώς και μιαν εκτενέστερη στον William Earl Caplin, η μελέτη του οποίου Classical Form συνδυάζει την κυρίαρχη θεωρητική παράδοση του 19ου και του 20ού αιώνος με την ανακατασκευή ορισμένων στοιχείων της θεωρίας για την σονάτα του όψιμου 18ου αιώνος.

 

 

Θεοχάρης Ράπτης: Τα νανουρίσματα και η επίδρασή τους στα παιδιά

 

Το νανούρισμα στον ελληνικό χώρο έχει αντιμετωπιστεί από κάποιους επιστημονικούς κλάδους ως το παγιωμένο αποτέλεσμα μιας παρελθοντικής διαδικασίας, ενώ η προσέγγισή του έχει επικεντρωθεί στη θεματολογία του και στη νοηματική διάσταση του λόγου. Με τον τρόπο αυτό, όμως, ελάχιστα έχει εξεταστεί η επίδραση της μουσικής στο ίδιο το βρέφος. Το παρόν άρθρο επιχειρεί να εξετάσει πρωτίστως την ακουστική και επιτελεστική διάσταση του νανουρίσματος, οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το νανούρισμα εκπληρώνει τελικά το σκοπό του. Συμπεράσματα από έρευνες στο χώρο της ψυχολογίας αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμα προς την κατεύθυνση αυτή. Στο δεύτερο μέρος του άρθρου, η προσοχή μας επικεντρώνεται σε ένα πλατωνικό απόσπασμα, στο οποίο ο μεγάλος φιλόσοφος αποπειράται να ερμηνεύσει την επίδραση του νανουρίσματος μέσα από μια διεξοδικότατη ερμηνεία. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της ερμηνείας είναι η ομοιοπαθητική επίδραση της μουσικής στον ανθρώπινο ψυχισμό. Σε πολλά σημεία, η σύγχρονη επιστήμη αλλά και η καθημερινή εμπειρία μοιάζουν να δικαιώνουν την πλατωνική αυτή ερμηνεία.

 

 

Πάνος Πανόπουλος: Ηχοτρόπια: Ο εντοπισμός / εκτοπισμός της ακουστικής εμπειρίας στη σύγχρονη ηχητική τέχνη

 

Στο κείμενο αυτό αναφέρομαι σε ορισμένα έργα καλλιτεχνών της ηχητικής τέχνης (sound art), οι οποίοι επεξεργάζονται το θέμα των σχέσεων ήχου και τόπου, την ακουστική εμπειρία του χώρου, αποδίδοντάς του ταυτόχρονα σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις. Στα έργα ηχητικής τέχνης που περιγράφονται εδώ, οι σχέσεις ήχου και τόπου παρουσιάζονται ως ιδιαίτερα σύνθετες, δυναμικές, αλλά και ασταθείς, προβληματικές διαδικασίες, άμεσα προσδιορισμένες από τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής μας. Ο ήχος εκφράζει μια εμπειρία συνεχούς αναπροσδιορισμού του τόπου και κατακερματισμού της εμπειρίας ή, αν το δούμε από μια άλλη σκοπιά, μια προσπάθεια ακουστικής ανασύστασης και επανασυγκόλλησης των θραυσματικών εμπειριών της καθημερινότητας.

 

 

Νέστωρ Ταίηλορ: Περί μελωδικών και αρμονικών διπλασιασμών: Η αλήθεια για τις παράλληλες 5ες και 8ες στην παραδοσιακή ενορχήστρωση

 

Στόχος του κειμένου αυτού είναι να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με τις επιτρεπτές 5ες και 8ες παράλληλες στην παραδοσιακή ενορχήστρωση. Ξεκινώντας από την εξήγηση των βασικών αρχών που διέπουν την λογική των αρμονικών διπλασιασμών στην συμφωνική παρτιτούρα, ακολουθεί μια αξιολόγηση των επικρατέστερων αναγωγικών διαδικασιών με βάση τα υφολογικά κριτήρια της κλασικής και ρομαντικής αρμονίας. Για τον σκοπό αυτό, ο συγγραφέας αντλεί τυπικά παραδείγματα από την ορχηστρική και πιανιστική μουσική των δύο αυτών εποχών, ερμηνεύοντας τους κανόνες της παραδοσιακής αρμονίας μέσα από μια ευρύτερη προοπτική, σε μια προσπάθεια ανακάλυψης του μίτου που συνδέει τις ρυθμιστικές γραμματικές σχέσεις της τετραφωνίας με την ηχητική οργάνωση της ορχήστρας.

 

 

Αναστασία Κακάρογλου – Καίτη Ρωμανού: Απόσπασμα από το De l’état actuel de l’art musical en Égypte του Guillaume André Villoteau (Β΄)

 

Συνεχίζοντας την δημοσίευση μετάφρασης της μελέτης του Guillaume André Villoteau «De la musique grecque moderne», που αποτελεί το τέταρτο κεφάλαιο της διατριβής του με τίτλο De l’état actuel de l’art musical en Égypte… (1826), δίδεται εδώ το «Άρθρο 4», με το οποίο αρχίζει η παρουσίαση μιας Παπαδικής που βρήκε ο Βιλοτώ στο Παρίσι, όταν επέστρεψε από την περιοδεία του στην Αίγυπτο. Παρουσιάζονται κατάλογοι των σημαδιών που ήταν σε χρήση πριν την Χρυσάνθεια μεταρρύθμιση, κανόνες για την χρήση τους και μουσικά παραδείγματα. Ο Βιλοτώ διασαφηνίζει ό,τι θεωρεί δυσνόητο με μεγάλο αριθμό υποσημειώσεων.

 

 
© 2002-2021 Περιοδικό Πολυφωνία