|
περιλήψεις
Ιωάννης Φούλιας: Τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του
Xaver Scharwenka.
Συμβολή στην διερεύνηση του είδους του κοντσέρτου κατά την όψιμη
ρομαντική περίοδο (μέρος Α΄)
Η
παρούσα δημοσίευση αποτελεί την πρώτη, διεθνώς, εμπεριστατωμένη
μελέτη που αφιερώνεται στα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα
του
Xaver Scharwenka
(1850-1924), έργα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά του είδους τους κατά
την όψιμη ρομαντική περίοδο αλλά και αδικαιολόγητα παραγνωρισμένα
εδώ και έναν περίπου αιώνα. Εν είδει εισαγωγής, παρέχεται ένα
σύντομο βιογραφικό σχεδίασμα για τον συνθέτη, λαμπρό δεξιοτέχνη και
περιώνυμο παιδαγωγό του πιάνου (μεταξύ πολλών ακόμη ιδιοτήτων του),
γίνεται αναφορά στα κυριότερα έργα του και ανακατασκευάζεται κριτικά
η περιοδολόγηση της συνολικής συνθετικής του δημιουργίας σε δύο
διακριτές φάσεις (αντί για τρεις περιόδους, όπως αβάσιμα έχει
προταθεί από τον
M.
Schneider-Dominco)·
επίσης, επιχειρείται μια ανάλογη επισκόπηση των αναφορών στα
κοντσέρτα του
Scharwenka
που ανιχνεύονται στην γενική αλλά και στην ειδικότερη βιβλιογραφία.
Εν συνεχεία, καθένα από τα τέσσερα κοντσέρτα για πιάνο του συνθέτη
εξετάζεται από ιστορικής και αναλυτικής σκοπιάς: το – πληρέστερο
κατά το δυνατόν – ιστορικό της δημιουργίας και των εκτελέσεών τους
έχει βασισθεί στην ενδελεχή διασταύρωση των διαθέσιμων πρωτογενών
πηγών και αναφορών στην δευτερεύουσα βιβλιογραφία, οδηγώντας σε
πληθώρα αναθεωρήσεων των μέχρι τούδε εσφαλμένων ή ελλιπών
πληροφοριών, ενώ οι διεξοδικές αναλύσεις των έργων φωτίζουν την
δομική τους συγκρότηση και τα καίρια υφολογικά τους χαρακτηριστικά
σε συνάρτηση με ένα στιβαρό θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο συμβάλλει
στην άρση κάθε είδους παρανοήσεων που έχουν διατυπωθεί για τα
κοντσέρτα αυτά στο πλαίσιο των προγενέστερων επιδερμικών
προσεγγίσεών τους. Τέλος, στα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας
αποτιμάται η εξέλιξη του συνθετικού ύφους του
Scharwenka
μέσα από τις μορφολογικές του επιλογές, την εφαρμογή της κυκλικής
αρχής αλλά και την σχέση ανάμεσα στο σολιστικό όργανο και την
ορχήστρα που αναπτύσσεται στα τέσσερα κοντσέρτα του, διερευνάται το
ζήτημα των πιθανών επιδράσεων που ο
Scharwenka
δέχθηκε κατά καιρούς από τα έργα άλλων επιφανών ομοτέχνων του,
επαναπροσδιορίζεται η ακριβής θέση των συγκεκριμένων κοντσέρτων για
πιάνο στην ευρύτερη ιστορική διαδρομή του είδους τους κατά την
ύστερη ρομαντική περίοδο, ενώ αναπόφευκτα αναζητούνται και τα αίτια
του παραγκωνισμού τους από το συναυλιακό ρεπερτόριο μετά τον θάνατο
του δημιουργού τους.
Ναυσικά Χατζηχρήστου: Διερεύνηση
των κινήτρων συμμετοχής του ελληνικού κοινού κλασικής μουσικής
και όπερας σε ζωντανές συναυλίες και παραστάσεις
Οι
αντιλήψεις και οι απόψεις των ανθρώπων για την αξία των πολιτιστικών
δραστηριοτήτων, ο βαθμός ικανοποίησης των αναγκών τους από τη
συμμετοχή σε αυτές, τα εγειρόμενα συναισθήματα και τα οφέλη
(συνειδητά ή ασυνείδητα) που αποκομίζουν σε προσωπικό και κοινωνικό
επίπεδο, είναι παράγοντες καθορισμού του τρόπου και του βαθμού
συμμετοχής τους. Παρ’ ότι οι αναφερόμενοι παράγοντες μπορούν εύλογα
να νοηθούν ως κίνητρα συμμετοχής, στο παρόν άρθρο τα κίνητρα
ορίζονται βάσει της επιλεγόμενης διαδικασίας συμμετοχής σε ζωντανές
συναυλίες κλασικής μουσικής και παραστάσεις όπερας, σε αντιδιαστολή
με το άκουσμα ηχογραφήσεων σε ιδιωτικό χώρο. Αν και οι ανταγωνιστές
μιας ζωντανής συναυλίας είναι ποικίλοι, σύγχρονοι ερευνητές
προβάλλουν ως κυρίαρχο την ίδια τη έντεχνη μουσική μέσω του
ακούσματος μιας ηχογράφησης στην άνεση του οικιακού χώρου. Για να
καταλαγιάσει η κινδυνολογία ότι οι ηχογραφήσεις τείνουν να
υποκαταστήσουν την ανάγκη συμμετοχής σε ζωντανές συναυλίες,
παρουσιάζεται μέρος των αποτελεσμάτων της εμπειρικής έρευνας που
πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής στο ελληνικό
κοινό κλασικής μουσικής και όπερας με την υποστήριξη του ΟΜΜΑ και
της ΕΛΣ. Η ενδοσκόπηση στα κίνητρα συμμετοχής του κοινού προσφέρει
την κατανόηση των συμπεριφορών του και δύναται, κατ’ επέκταση, να
ορίσει αρτιότερες, θεμελιωμένες σε δεδομένα, προτάσεις προσέγγισης
και ανάπτυξής του, όπως περιγράφονται μέσα από τους κλάδους του
προγραμματισμού, της εκπαίδευσης και του μάρκετινγκ.
Μαρία Σουρτζή: Δομικά χαρακτηριστικά του
organum quadruplum
Sederunt principes
(1ο τμήμα) του
Perotin
Το
τετράφωνο
organum
Sederunt principes
του
Perotin
είναι ένα κολοσσιαίας έκτασης έργο για τα δεδομένα του Μεσαίωνα. Για
τον λόγο αυτό, στο παρόν άρθρο περιοριζόμαστε στη δομική ανάλυση του
πρώτου τμήματος του έργου, στο οποίο εντούτοις αποκαλύπτεται η
μεγαλειώδης συνθετική τεχνική του
Perotin.
Μέσα από τη χρήση πολύ περιορισμένου μοτιβικού υλικού, ο
Perotin
κατορθώνει να δημιουργήσει ένα έργο τεράστιας έκτασης, στο οποίο δεν
υπάρχει ούτε ένα σημείο που να επαναλαμβάνεται επακριβώς! Η
συνθετική αυτή αρχή, που βασίζεται στην παρουσίαση του ίδιου
μελωδικού υλικού, αλλά πάντα με διαφορετικό τρόπο, παραπέμπει,
μεταξύ άλλων, στη μουσική γραφή του
J.
S.
Bach,
η οποία εμφανίζεται 500 χρόνια αργότερα. Τα μέσα για την υλοποίηση
της συνθετικής αυτής αρχής είναι, μεταξύ άλλων, η μοτιβική επανάληψη
και παραλλαγή, οι μελωδικές αλυσίδες, η τεχνική της μίμησης, η
ταυτόχρονη χρήση ενός μοτίβου σε ευθεία κατάσταση (rectus)
και αναστροφή (inversus),
και, τέλος, η χρήση της διπλής και τριπλής αντίστιξης, οι οποίες
πιθανότατα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην ιστορία της δυτικής
μουσικής. Όλες αυτές οι καινοτομίες αναδεικνύουν το
organum
Sederunt principes
του
Perotin
σε ένα από τα σημαντικότερα μουσικά έργα όλων των εποχών.
Alain Gedovius – Γιώργος Λεωτσάκος:
Δημητρίου Λεβίδη: Σταχυολογήματα από το Le Journal de ma Vie
[Το ημερολόγιο της ζωής μου] (μέρος Β΄)
Στο
παρόν κείμενο παρατίθενται εκτενή αποσπάσματα από το εξαιρετικά
ενδιαφέρον τρίτομο χειρόγραφο ημερολόγιο του Δημητρίου Λεβίδη υπό
τον τίτλο Le Journal de ma Vie [Το ημερολόγιο της ζωής μου].
Το πρωτότυπο αξιοποιείται χάρη στη θαυμαστή ευρύτατη περίληψη του
Αlain Gedovius, δικαιοδόχου (κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων των
έργων) του Δημητρίου Λεβίδη, εκ του γάμου της κόρης του συνθέτη,
Marie-France, με τον πατέρα του. Ο Αlain Gedovius φύλαξε τα αρχεία,
τις παρτιτούρες, χειρόγραφες ή τυπωμένες, τις φωτογραφίες καθώς και
τα Απομνημονεύματα του Λεβίδη σχεδόν για 30 χρόνια και στη
συνέχεια παρέδωσε το σύνολο του αρχείου του στο Τμήμα Μουσικής της
Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας [Département de la Musique της
Bibliothèque Nationale de France]. Ο εκτενής πρόλογος και ο
σχολιασμός του κειμένου είναι του συγγραφέα-μουσικοκριτικού Γιώργου
Λεωτσάκου, ο οποίος με το γλαφυρό του ύφος προχωρά σε έναν πρώτο
απολογισμό του νέου σημαντικότατου τούτου ευρήματος, προσφέροντας
ευρύ αριθμό πληροφοριών για τη μεταθανάτια τύχη του έργου του
συνθέτη.
|
