|
περιλήψεις
Δημήτρης
Ε. Λέκκας: Βυζαντινό «μαλακό χρώμα»:
συστημική δομική προσέγγιση
Σε
συνέχεια προηγούμενου άρθρου για τη
βυζαντινή επώνυμη διατονική κλίμακα
βάσης στο τεύχος 8 της Πολυφωνίας,
στο παρόν άρθρο ο ίδιος συγγραφέας
έρχεται φιλοδοξώντας να παράσχει
οριστική μαθηματική και γενικότερα
θεωρητική και ιστορική λύση σε ένα
δεύτερο θεμελιώδες φθογγολογικό
δόμημα βάσης της ελληνικής,
βαλκανικής, βυζαντινής,
μικρασιατικής και ανατολικής
μουσικής που αποκαλείται μαλακόν
χρώμα και (μαλακό)
χετζάζ. Το άρθρο υποστηρίζει ότι
αυτό είναι αναδιατεταγμένο
διατονικό, προσδιορίζει μαθηματικά
την πρότυπη διαστηματική δομική του
και το ταυτίζει με ορισμένα δομήματα
που η ιστορία παραδίδει, με κυριότερα
ανάμεσά τους την αρχαϊκή οικογένεια
των μικρασιατικών / λέσβιων ιαστί
και μιξολυδιστί
και το κλασσικό αττικό μαλακό
διατονικό που καταγράφει ο
Αριστόξενος.
Λεόντιος
Χατζηλεοντιάδης: Η
Κυρία με τη στρυχνίνη (1967) του
Γιάννη Χρήστου: Συσχετισμοί,
αναλογίες και διαφοροποιήσεις με το
ευρωπαϊκό και αμερικανικό
πειραματικό μουσικό θέατρο των
δεκαετιών του 1960 και του 1970
Στην
παρούσα εργασία γίνεται μια
προσέγγιση του έργου του Γιάννη
Χρήστου Η
Κυρία με τη στρυχνίνη μέσα από την
οπτική του πειραματικού μουσικού
θεάτρου. Ειδικότερα, εξετάζονται
πεδία και χώροι ανάλυσης του έργου
που αποκαλύπτουν συσχετίσεις,
αναλογίες και διαφοροποιήσεις του με
το ευρωπαϊκό και αμερικανικό
πειραματικό μουσικό θέατρο των
δεκαετιών του 1960 και του 1970. Μέσα από
εμβαθύνσεις, επεκτάσεις και
επισημάνσεις σε πεδία όπως του
συλλογικού και ατομικού ασυνείδητου,
της χρονικής κατανομής και των
προφανών και μη προφανών αποκρύψεων,
διαφαίνονται τα πολυδιάστατα
χαρακτηριστικά του έργου του Χρήστου,
ενταγμένα στην περιρρέουσα
δημιουργική ατμόσφαιρα της εποχής. Η
εργασία αποτελεί μια πολύπλευρη
ανάγνωση του έργου του Χρήστου, με
στόχο τη βαθύτερη κατανόηση τόσο της
δημιουργικής του σκέψης, όσο και της
ιδιαίτερης διαλεκτικής του.
Ιωάννης
Παπαχριστόπουλος: Στάδια εξέλιξης
της συνθετικής τεχνικής του Δημήτρη
Τερζάκη
Στην
προσπάθειά του να διαμορφώσει μια
αυστηρά προσωπική μουσική γλώσσα, ο
Δημήτρης Τερζάκης προσεταιρίστηκε
με τον πλέον ριζοσπαστικό τρόπο το
μουσικό πολιτισμό της καταγωγής
του· αξιοποιώντας κατάλληλα
συνθετικές διαδικασίες, οργανωτικές
και δομικές αρχές, καθώς και τεχνικά
στοιχεία και ηχητικά υλικά, τα οποία
είχε αποκομίσει από την εντατική
ενασχόλησή του με τα διάφορα είδη της
οικείας σε αυτόν μουσικής παράδοσης
αλλά και άλλων σημαντικών μουσικών
φαινομένων της ευρύτερης
νοτιοανατολικής Μεσογείου, κατάφερε
να αναπτύξει εντός της σύγχρονης
μουσικής μια συνθετική τεχνική, μέσω
της οποίας κατέστη δυνατή η ανάδυση
μιας πρωτότυπης και αυθεντικής
καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Πρωταρχικό
στόχο του παρόντος μελετήματος
αποτελεί η συστηματική παρουσίαση
της εξέλιξης του τρόπου γραφής του
Τερζάκη από το 1968 και έπειτα. Επ’
αυτού επιδιώκεται –μέσω των
απαραίτητων αναλυτικών παρατηρήσεων–
κατά κύριο λόγο ο προσδιορισμός
ουσιωδών χαρακτηριστικών της
μουσικής του επί τη βάσει
υλικοτεχνικών και αισθητικών
κριτηρίων. Πέραν τούτου,
επιχειρείται και η σχολιασμένη
διαφώτιση του βαθμού πρόσβασης
υφισταμένων συνθετικών μέσων στο
έργο του καθώς και της επιρροής που
αυτά άσκησαν στο εκάστοτε τελικό
ηχητικό αποτέλεσμα. Στο τελευταίο
τμήμα του άρθρου πραγματοποιείται
μια υποτυπώδης αναζήτηση των αιτίων,
τα οποία ώθησαν τον Τερζάκη σε
συγκεκριμένες συνθετικές επιλογές.
Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να
καταστεί σαφής η μουσικο-ιστορική
του συνείδηση καθώς και η αντίληψη
που ο ίδιος έχει, τόσο σχετικά με την
προσωπική του δημιουργία, όσο και με
τη θέση του εντός της ευρύτερης
μουσικής δραστηριότητας της εποχής
του. Διότι η διασάφηση του
καλλιτεχνικού του αυτοπροσδιορισμού
και της έκφρασης των θεμελιωδών του
πεποιθήσεων συμβάλλει ουσιαστικά
στη συμπληρωματική κατανόηση της
στάσης του απέναντι στο εκάστοτε
μουσικό υλικό καθώς και στον τρόπο
διαμόρφωσης και οργάνωσής του κατά
τη διάρκεια της δημιουργικής
διαδικασίας.
Ιωάννης
Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η
θεωρητική τους εξέλιξη: Ο τέταρτος
τύπος σονάτας (“σονάτα-ρόντο”) και
άλλες συναφείς με αυτόν μορφές
Το
δέκατο τμήμα της παρούσας εκτενούς
επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης
των μορφών σονάτας από τον 18ο έως τον
20ό αιώνα αναφέρεται στον τέταρτο
τύπο σονάτας, την λεγόμενη μορφή “σονάτας-ρόντο”,
καθ’ ότι συνιστά μια μείξη αρχών της
σονάτας και του ρόντο. Η πραγμάτευση
του εν λόγω ζητήματος αποδεικνύεται
ιδιαίτερα απαιτητική, στον βαθμό που
στην μουσική θεωρία από τα μέσα του 19ου
αιώνος και έπειτα συναντώνται πολλές
διαφορετικές δομικές περιπτώσεις
που θα μπορούσαν (ή δεν θα έπρεπε) να
εκληφθούν ως εκδοχές της “σονάτας-ρόντο”.
Ως εκ τούτου, στο παρόν κείμενο
εξετάζονται διάφορες μουσικές
μορφές, από το ροντώ μέχρι το ρόντο
και από το “ρόντο-σονάτα” μέχρι την
“σονάτα-ρόντο”,
συμπεριλαμβανομένων δομικών τύπων
που αποτελούν πιθανές διασταυρώσεις
μεταξύ αυτών αλλά και προϊόντα
εσφαλμένων θεωρητικών προσεγγίσεων.
Τελικός στόχος της διερεύνησης αυτής
είναι η σαφής διάκριση της “σονάτας-ρόντο”
καθ’ εαυτήν (μιας τριμερούς μορφής
σονάτας με επιπρόσθετη επαναφορά του
κυρίου θέματος ακριβώς πριν την
κεντρική επεξεργασία)
απ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις, στις
οποίες μια επταμερής – ενίοτε όμως
και πενταμερής – μορφή ρόντο, είτε (πολύ
πιο σπάνια) μια μορφή ροντώ,
εμπλουτίζεται με στοιχεία σονάτας.
Απόστολος
Κώστιος: Μουσικοθεραπεία: Η τέχνη
στην υπηρεσία της επιστήμης (Γ΄)
Το
τρίτο και τελευταίο μέρος της
πραγματείας σχετικά με τη
Μουσικοθεραπεία ξεκινά με την
εξέταση των κριτηρίων και των
μεθοδολογικών κατευθύνσεων που
έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς στην
προσπάθεια να οριστεί η
Μουσικοθεραπεία. Συνάγεται το
συμπέρασμα πως σχεδόν όλοι οι
ορισμοί παρουσιάζουν έναν κοινό τόπο,
όπου συναντώνται οι γνώμες όλων: ότι
η Μουσικοθεραπεία είναι μέθοδος.
Ακολούθως, αναδεικνύεται με τη χρήση
παραδειγμάτων η συμβολή της
Μουσικοθεραπείας στην αντιμετώπιση
καταστάσεων, όπως η ομαλή ένταξη του
αποκλίνοντος ατόμου στο κοινωνικό
σύνολο, η ψυχολογική υποστήριξη σε
άτομα της τρίτης ηλικίας και η
καταπολέμηση του αλκοολισμού. Η
πραγματεία ολοκληρώνεται με σχόλια
σχετικά με την ανάγκη για ένα ηχο-ακουστικά
υγιεινότερο περιβάλλον και τις
δεξιότητες, τις ικανότητες και τις
δυνάμεις με τις οποίες θα πρέπει να
είναι προικισμένος ο
μουσικοθεραπευτής.
Καίτη
Ρωμανού: Τσέμπαλο για τον Ναμπούκο;
– Μπάσο κοντίνουο στις παραστάσεις
όπερας της Ιταλίας και της Κέρκυρας
τον 19ο αιώνα
Οι
μελετητές της ελληνικής μουσικής του
19ου αιώνα έχουν συχνά συναντήσει
ονόματα Ιταλών, γνωστών για την
συμβολή τους στον μουσικό πολιτισμό
της Κέρκυρας, να συνοδεύονται με
όρους που έχουν συνδεθεί με
πρακτικές του 18ου αιώνα, όπως “Maestro al
cembalo”, “Contrabasso al cembalo”, “Violoncello al cembalo”.
Όντως, η πρακτική του αυτοσχεδιασμού
του μπάσο κοντίνουο επιβίωσε στις
παραστάσεις όπερας στην Ιταλία (συνεπώς
και στην Κέρκυρα) του 19ου αιώνα, όπως
ανέδειξε σε πρόσφατη μελέτη του ο
Claudio Bacciagaluppi. Εξαφανίστηκε μόνο στις
αρχές του 20ού αιώνα, αλλά συγχρόνως
αφανίστηκε και από την μουσικολογική
μνήμη, λόγω της γερμανικής
κυριαρχίας στον τομέα, εκείνη την
εποχή.
Αυτή
είναι μία μόνο από τις παλιές
πρακτικές που διατηρήθηκαν στην
Ιταλία τον 19ο αιώνα, λόγω της
απομόνωσής της από τα πέραν των
Άλπεων προοδευτικά μουσικά κέντρα.
Όμως, την πρακτική του μπάσο
κοντίνουο ασκούν τον αιώνα αυτό τα
βιολοντσέλα και τα κοντραμπάσα, και ο
όρος al
cembalo επέζησε από παράδοση, ενώ το
τσέμπαλο είχε εξαφανιστεί από τις
πρώτες δεκαετίες του αιώνα από τον
χώρο της ορχήστρας. Συνεπώς, η
εκπαίδευση στο βιολοντσέλο και το
κοντραμπάσο στην Ιταλία του 19ου
αιώνα συμπεριλάμβανε και τα partimenti,
μία ημι-πρακτική μέθοδο διδασκαλίας
της αντίστιξης σε συνδυασμό με την
αρμονία, που όπλιζε τον μουσικό με
την ικανότητα της αυτοσχέδιας
συνοδείας.
Η
γνώση αυτών των γνωρισμάτων της
ιταλικής μουσικής ζωής και παιδείας
λύνει και ένα αίνιγμα της ιστορίας
της ελληνικής μουσικής: γιατί ο Rafaele
Parisini, ο άνθρωπος που έφερε τις Μούσες
πίσω «εις τας πρώτας του Ελικώνος
εστίας των», όπως έγραψε ο Θεόδωρος
Συναδινός, ήταν απλώς
ένα κοντραμπασίστας.
Αναστασία Κακάρογλου –
Καίτη Ρωμανού:
Απόσπασμα από το
De
l’état
actuel
de
l’art
musical
en Égypte
του
Guillaume
André
Villoteau
(Στ΄)
Συνεχίζοντας
την δημοσίευση μετάφρασης της
μελέτης του Guillaume André Villoteau «De la
musique grecque moderne», που αποτελεί το
τέταρτο κεφάλαιο της διατριβής του
με τίτλο De
l’état actuel de l’art musical en Égypte…
(1826), δίδεται εδώ το «Άρθρο» 9. Σε αυτό,
ο Villoteau συνεχίζει την μετάφραση της Παπαδικής
που είχε διακόψει για να εξηγήσει
την ερμηνεία των μεγάλων υποστάσεων
και των συνθέσεων των νευμάτων, όπως
τα είχε κατανοήσει από τα μαθήματά
του με τον Αδελφό Γεβραήλ. Στο «άρθρο»
9 μεταφράζει όσα γράφονται στην Παπαδική
περί της δυνατότητας μετάθεσης των
τετραχόρδων. Ένα πρόβλημα στην
μετάφραση αυτού του «άρθρου»
προέκυψε από το γεγονός ότι ο Villoteau
χρησιμοποιεί εδώ τον όρο mutation για να
δηλώσει την μετάθεση ενός
τετραχόρδου, ενώ τον έχει
χρησιμοποιήσει (στο «άρθρο» 8) για να
δηλώσει την φθορά ή το σημείο
αλλοίωσης. Επιλέξαμε να προβούμε σε
αυτήν την διάκριση, γιατί δεν έχουμε
αμφιβολία πως όντως χρησιμοποιεί τον
όρο με διαφορετική κάθε φορά σημασία.
Όπως
και σε όλες τις προηγούμενες «συνέχειες»
αυτής της μετάφρασης, όλα τα μουσικά
παραδείγματα και οι πίνακες έχουν
φωτογραφηθεί από την γαλλική έκδοση
του 1826. Μέσα σε αγκύλες δίδεται η
σελιδαρίθμηση του γαλλικού
πρωτοτύπου.
|
