|
περιλήψεις
Γιώργος Βλαστός: Αποκωδικοποιώντας την Αντιγόνη:
ο Cocteau, ο Honegger και η avant-garde των αρχών του 20ού αιώνα
Η
Αντιγόνη των Cocteau και Honegger συνιστά ένα παραγνωρισμένο έργο λόγω
της ιδιαίτερης θέσης που αυτό κατέχει στην ιστορία του λυρικού θεάτρου του 20ού αιώνα.
Με αφετηρία τη μετάφραση-διασκευή της αρχαίας τραγωδίας του Σοφοκλή από τον Cocteau,
πραγματοποιείται μια επανεξέταση του έργου, αφενός σε σχέση με την έως τότε
επικρατούσα πρόσληψη της ελληνικής αρχαιότητας, αφετέρου σε σχέση με τις αναζητήσεις
της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας των αρχών του 20ού αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, αξιολογείται η
αισθητική συνάφεια που ανιχνεύεται σε έναν βαθμό μεταξύ της προσέγγισης του Cocteau και
του καλλιτεχνικού κινήματος του φουτουρισμού. Αντίστοιχα, η Αντιγόνη
ως όπερα του Honegger εξετάζεται υπό το πρίσμα των νέων στοιχείων που εισήγε στη μελοποίηση
μιας αρχαίας τραγωδίας, μεταξύ αυτών και της ιδιότυπης προσωδιακής τεχνικής. Δίνεται
ιδιαίτερο βάρος στην ανάδειξη του κειμένου του Cocteau ως προτύπου και ως οδηγού του
συνθέτη στη διαμόρφωση των τεχνικών παραμέτρων του έργου, μέσα από τις οποίες το ίδιο
αποκωδικοποιείται και αποκτά μια στενή σχέση με τις αισθητικές αναζητήσεις του γάλλου
ποιητή. Με βάση αυτή την προσέγγιση, επιχειρείται μια εκ νέου τοποθέτηση του έργου στην
ιστορία του λυρικού θεάτρου του 20ού αιώνα.
Ιωάννης Φούλιας: Οι μορφές σονάτας και η θεωρητική τους
εξέλιξη: Θεωρητικοί του 18ου αιώνος (Γ΄)
Το
τρίτο τμήμα της παρούσας εκτενούς επισκόπησης της θεωρητικής εξέλιξης των μορφών
σονάτας από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα παρουσιάζει άλλες τρεις συμβολές από τον ύστερο 18ο
αιώνα. Η σημαντικότερη εξ αυτών προέρχεται αναμφίβολα από τον ιταλό Francesco Galeazzi, η εκ
μέρους του οποίου περιγραφή της μορφής σονάτας είναι στην πραγματικότητα πολύ
παρεμφερής εκείνης του Koch, αν και με μία σημαντική διαφορά: ο Galeazzi δίνει έμφαση στις
θεματικές (μελωδικές) επόψεις της μορφής, οι οποίες μας παρέχουν την δυνατότητα να
κατανοήσουμε την μορφή σονάτας της συγκεκριμένης περιόδου κατά τρόπον βαθύτερο,
ακριβέστερο και ολιστικότερο, μέσα από μια κατ’ αντιπαράστασιν εξέταση των δύο αυτών
μειζόνων συγγραμμάτων επί του εν λόγω ζητήματος. Ένας άλλος σύγχρονος θεωρητικός, ο Johann
Friedrich Daube, καταθέτει μια πολύτιμη μαρτυρία για την τριμερή (και όχι διμερή) διαίρεση του
επικρατέστερου κατά τα τέλη του 18ου αιώνος τύπου σονάτας, ενώ η περιγραφή μιας μάλλον
διμερούς μορφής σονάτας του August Kollmann μοιάζει εν προκειμένω εξαιρετικά απλοϊκή και
ελλιπής.
Χρυσή Παρπαρά: Η πολεμική του περιοδικού Μουσικά
Χρονικά (1925, 1928-33) εναντίον του Μανώλη Καλομοίρη. Ζητήματα ιστορίας της ελληνικής
μουσικής
Το
περιοδικό Μουσικά Χρονικά υπήρξε σε όλη τη διάρκεια έκδοσής του
όργανο έκφρασης μιας εντονότατης πολεμικής εναντίον του Μανώλη Καλομοίρη από μια
μερίδα του μουσικού κόσμου που θεώρησε πως παραγκωνίστηκε από τη δράση του πληθωρικού
συνθέτη του Πρωτομάστορα. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται οι κατηγορίες που διατυπώθηκαν άμεσα
και έμμεσα εναντίον του Καλομοίρη και αφορούν το συνθετικό του έργο, τις
δραστηριότητές του στο χώρο της μουσικής εκπαίδευσης και της μουσικής κριτικής, και
τις διασυνδέσεις του με πολιτικά πρόσωπα, με σκοπό να αναδειχθεί ότι μέσα από αυτήν την
πολεμική – που έχει έντονο το χαρακτήρα της προσωπικής αντιπαράθεσης – διαφαίνονται
ουσιαστικότερα και ευρύτερα ζητήματα της μουσικής ιστορίας, τα οποία ως ένα βαθμό
επιβιώνουν μέχρι τις ημέρες μας.
Μυρτώ
Οικονομίδου: Ένα αδημοσίευτο
απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του Μανώλη Καλομοίρη
Ο
Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962), σχεδόν ένα χρόνο πριν το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου
Πολέμου στην Ελλάδα, ξεκίνησε να γράφει τα απομνημονεύματά του και σταμάτησε μέσα στο
1942, αφήνοντάς τα κατά το μεγαλύτερο ποσοστό ανολοκλήρωτα και με χρονικά κενά στην
πορεία της διήγησης, που περιλαμβάνει τις περιόδους 1883-1911 και 1919.
Ύστερα
από την τελευταία κυκλοφορία των απομνημονευμάτων του, Η ζωή μου
και η τέχνη μου, το 1988, από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη, θεωρείτο ότι είχε βγει στο φως
οτιδήποτε είχε σωθεί. Όμως, τον Ιανουάριο του 2002 ανακαλύφθηκε από τη γράφουσα, στο σπίτι
της εγγονής του, Χαράς Καλομοίρη, ακόμη ένα απόσπασμα, το οποίο είχε μείνει μέχρι τώρα
αδημοσίευτο. Το περιεχόμενο αυτών των 31 σελίδων, που παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά,
γράφτηκε το 1942 και καλύπτει τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν με το τέλος της ιστορικής
πρώτης συναυλίας, που δόθηκε στο Ωδείο Αθηνών, στις 11 Ιουνίου 1908, αποκλειστικά με έργα
του, μέχρι το καλοκαίρι του 1909.
Της
παρουσίασης προηγείται ένα κείμενο, το οποίο πραγματεύεται τα στοιχεία που διαθέτουμε
για το σύνολο του υπάρχοντος υλικού, το περιεχόμενο των απομνημονευμάτων, καθώς και τα
προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας.
Αλέξανδρος
Χαρκιολάκης: Μία άγνωστη μαρτυρία του Αλέκου Ξένου
για τον Μανώλη Καλομοίρη
Κατά
τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα,
αναπτύχθηκε ένα ισχυρό κίνημα αντίστασης από διάφορες ομάδες. Το ΕΑΜ, με το στρατιωτικό
του άξονα, τον ΕΛΑΣ, ήταν η οργάνωση με την ευρύτερη αποδοχή και συμμετοχή, ενώ
διατηρούσε ισχυρούς δεσμούς με το ΚΚΕ. Μετά την απελευθέρωση ξεκίνησε ο εμφύλιος
πόλεμος, κατά τη διάρκεια του οποίου έγιναν πολλές ωμότητες.
Ο
Μανώλης Καλομοίρης, εμβληματική φιγούρα για την ελληνική μουσική και γνωστός για την
αγάπη του προς το γερμανικό πνεύμα, το οποίο θεωρούσε ως την πλέον κατάλληλη βάση για
μια πραγματικά εθνική μουσική, κατηγορήθηκε από κάποιους ως συνεργάτης των κατακτητών.
Ο Μπελώνης, με δύο άρθρα του πάνω σε αυτό το ζήτημα, έχει φέρει αρκετά στοιχεία στο φως
για περιστατικά που συνέβησαν εκείνη την εποχή. Σε αυτό το άρθρο, παρουσιάζω ένα νέο
εύρημα, το οποίο πιστεύω ότι βλέπει το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά. Το εύρημα
αυτό προέκυψε μετά την ανάγνωση των αδημοσίευτων Απομνημονευμάτων του Αλέκου
Ξένου, συνθέτη και μέλους του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, αλλά και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος.
Έφη Πετροπούλου: Ο Claude Debussy μέσα από τα άρθρα και τις
συνεντεύξεις του
Από
το 1901 έως το 1914 ο Claude Debussy συνεργάσθηκε, κατά διαστήματα, με περιοδικά και εφημερίδες ως
μουσικοκριτικός. Μέσα από τα άρθρα αλλά και τις συνεντεύξεις τις οποίες έδωσε εξέφρασε
τις απόψεις του σχετικά με τη μουσική.
Στο
παρόν κείμενο παρουσιάζονται οι σκέψεις του Debussy πάνω σε τρία κυρίως θέματα. Το πρώτο
αφορά την τέχνη του Richard Wagner, το δεύτερο ασχολείται με τη σύγχρονη γαλλική μουσική, η
οποία σύμφωνα με τον Debussy είχε επηρεασθεί από τη γερμανική σχολή, με αποτέλεσμα να χάσει
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, ενώ το τρίτο αφορά σκέψεις του συνθέτη για τη μορφή
και την ανάγκη αναζήτησης νέων τρόπων έκφρασης.
Γιώργος Κίτσιος: Παυσίλυπον: Ένα γερμανικό «τέμενος των Μουσών» στα οθωμανικά Ιωάννινα του 1873
Το
σατιρικό ημερολόγιο Καραβίδα (Ιωάννινα 1874) αποτελεί μια
πολύτιμη πηγή πληροφόρησης για την επικαιρότητα της πρωτεύουσας της Ηπείρου στα τέλη
του 19ου αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτενής παρουσίαση της λειτουργίας
του πρώτου καφέ σαντάν της πόλης (1873) με το όνομα «Παυσίλυπον», όπου εμφανίζονταν
γερμανίδες αρτίστες. Τα στοιχεία που παρατίθενται είναι αρκετά, τόσο για τη μουσική όσο
και για την κοινωνική σύνθεση του ακροατηρίου. Εξέχουσας σημασίας είναι η ανάδειξη του
σημαντικού ρόλου των εν λόγω Γερμανίδων ως προς τη διάδοση των «ευρωπαϊκών χορών» στην
αστική διασκέδαση. Ιστορικά, η έναρξη του προγράμματος του συγκεκριμένου καφέ σαντάν
αποτελεί, κατά μία έννοια, την αφετηρία μιας πρώιμης περιόδου ανάπτυξης της
βιομηχανοποίησης της αναψυχής που ακολούθησε στα Ιωάννινα των τελευταίων
προαπελευθερωτικών δεκαετιών, μέχρι να γνωρίσει μια πρωτόγνωρη για την πόλη άνθηση
αμέσως μετά την Απελευθέρωση (1913).
|
